Ks. Waldemar Kulbat
W czasach cywilizacji obrazu telewizja zyskała
znaczenie środka komunikacji masowej o największej sile oddziaływania, o największym
zasięgu. Dla milionów ludzi przekaz telewizyjny jest decydującym źródłem informacji,
wzorców postępowania, podstawą ocen, opinii i kształtowania świata wartości.
Telewizja stała się lustrem świata i światem, który wchodzi do domu/ L.Teodori
Bruni/. Dzięki funkcjonowaniu telewizji świat zmniejszył się do wymiarów "globalnej
wioski"/ McLuhan/. Telewizja stała się też niekwestionowanym atrybutem
stylu życia współczesnego człowieka. Badania przeprowadzane nad wiarygodnością
telewizji wykazują bardzo wysoką ocenę tego środka masowego przekazu oraz roli
jaką spełnia w życiu jednostek. Wszystkie te okoliczności sprawiają, że poznanie
funkcjonowania jak i oddziaływania telewizji na współczesną kulturę i mentalność
współczesnego człowieka jest bardzo potrzebne. Realizację tego zadania umożliwia
nam lektura niezwykle interesującej, opublikowanej niedawno książki ks. Andrzeja
Baczyńskiego pt. "Telewizja w służbie ewangelizacji." /Wydawnictwo
Poligrafia Salezjańska, Kraków 1998/. Informacje o telewizji , zebrane przez
autora w książce umożliwiają nie tylko zrozumienie jej funkcjonowania, ale ukazują
drogę wykorzystania tego medium dla sprawy ewangelizacji. Zdaniem autora, nie
ma najmniejszych wątpliwości, że dla Kościoła, który pragnie dotrzeć z orędziem
Ewangelii aż po krańce świata, telewizja jest jednym z najbardziej odpowiednich
i skutecznych środków realizacji tego celu. Obraz i język telewizji powinien
zostać wykorzystany jako nośnik ewangelicznych wartości. Ks. Andrzej Baczyński
w swojej pracy przedstawia ważne treści zawarte w dokumentach Kościoła odnoszące
się do wykorzystania współczesnych mediów w dziele ewangelizacji. Np. z instrukcji
duszpasterskiej Aetatis novae / 1992/ przytacza następujący fragment: "Środki
społecznego przekazu mogą i powinny być narzędziem w służbie prowadzonej przez
Kościół reewangelizacji i nowej ewangelizacji współczesnego świata. W myśl słusznej,
starej zasady <widzieć, ocenić, działać>, należy wykorzystać w ewangelizacji
audiowizualne możliwości środków przekazu."/AN 11/. Z drugiej jednak strony
niesłychany rozwój technologii komunikowania, m. in. pojawienie się telewizji
satelitarnej, powstanie sieci telewizji kablowej dostarczającej programy kilkudziesięciu
a w perspektywie kilkuset stacji telewizyjnych, narodziny i rozwój telewizji
cyfrowej, rozwój techniki laserowej i światłowodowej przynosi nowe, dotąd nieznane
zagrożenia: informacyjny neokolonializm/ manipulowanie informacjami, naruszanie
prywatności/, kształtowanie nowej kultury, nowej wrażliwości, inne sposoby myślenia
i spostrzegania świata, narzucanie prymitywnej materialistyczno- konsumpcyjno
- hedonistycznej wizji świata. Te zjawiska przynoszą dla Kościoła zadanie duchowego
rozeznania i stają się nowym wyzwaniem szczególnie wtedy gdy zachodzi potrzeba
przeciwstawienia się narzucaniu antychrześcijańskich postaw i orientacji. Informacje
i przemyślenia zawarte w książce koncentrują się wokół następujących pytań:
Jaką rolę spełnia telewizja w życiu współczesnego człowieka? Jak przedstawia
się sprawa zagrożeń związanych z oddziaływaniem telewizji? W jaki sposób można
wykorzystać telewizję w dziele ewangelizacji? Na czym polega specyfika przekazu
treści religijnych w telewizji? W książce znajdziemy także wiele interesującego
materiału na temat teorii oddziaływania mediów, wpływu mediów na postawy osób
uczestniczących w procesie medialnym, informacje o pozytywnym i negatywnym oddziaływaniu
telewizji, jej specyfice. Refleksja nad telewizją, ze względu na powszechność
oddziaływania tego środka komunikacji masowej, winna stać się zadaniem wszystkich
ludzi pragnących korzystać z niej w sposób dojrzały i krytyczny. Posiadanie
telewizora i oglądanie przez kilka godzin dziennie programów telewizyjnych stało
się bowiem standardem w życiu współczesnego człowieka. Telewizja bywa często
traktowana jako symbol i źródło nowoczesnego stylu życia. Nic dziwnego, że nawet
dzieci poświęcają na jej oglądanie ponad trzy godziny dziennie a nawet dłużej.
Dla człowieka wierzącego nie jest sprawą obojętną jaki obraz człowieka, jaką
wizję ludzkiego życia prezentuje telewizja. Ogromne rzesze ludzkie z telewizyjnego
ekranu otrzymują ujednolicone wzorce i normy społeczno- kulturowe, wiedzę i
emocjonalne przeżycia. Stąd rodzi się niebezpieczeństwo uniformizacji, homogenizacji
kultury a nawet możliwość manipulowania przy pomocy telewizyjnego przekazu zarówno
poszczególnymi jednostkami jak i całymi społecznościami. Obraz telewizyjny połączony
z dźwiękiem czy słowem sprawia, że przeżycie, które wywołuje w uczestniku audycji
jest niesłychanie sugestywne i bliskie rzeczywistości. Siła oddziaływania telewizji
wiąże się także z właściwościami psychiki człowieka, z mechanizmami projekcji
i identyfikacji. Projekcja to wyjście poza siebie, porzucenie siebie i realnego
świata na rzecz oferowanego przez telewizję jako bardziej atrakcyjnego nierealnego
świata fikcji. Natomiast mechanizm identyfikacji polega na odnajdywaniu przez
daną jednostkę w przekazie telewizyjnym samego siebie, swojej sytuacji, odnajdywaniu
wzorców działania i dążeniu do naśladowania tych wzorów. Powyższe mechanizmy
/opisywane w książce/ sprawiają, że telewizja może stać się rodzajem narkotyku,
lub wpływać na późniejsze działania jednostki. Praca księdza Andrzeja Baczyńskiego
ze względu na wagę tematu, który omawia, bogactwo prezentowanych informacji
powinna zainteresować nie tylko dziennikarzy, pracowników mediów w ogólności,
lecz także wychowawców, katechetów i wszystkich, których fascynuje wielobarwny
świat cywilizacji obrazu.
Ks. W. Kulbat
Ks. Andrzej Baczyński
Telewizja w służbie ewangelizacji,
Wydawnictwo Poligrafia salezjańska, Kraków 1998