Księga piąta

Posługa pasterzowania w Kościele łódzkim

1. W myśl nauczania Soboru Watykańskiego II "Diecezja jest częścią Ludu Bożego powierzonego biskupowi, który z pomocą kapłanów jest jego pasterzem; tak więc trwając przy swoim pasterzu i zgromadzona przez niego w Duchu Świętym przez Ewangelię i Eucharystię tworzy Kościół partykularny, w którym faktycznie jest obecny i działa jeden, święty, katolicki i apostolski Kościół Chrystusowy" (DB 11). Realizowanie się Kościoła w diecezji następuje wtedy, gdy jej życie religijne zmierza do pełnego zjednoczenia w Chrystusie. Istotną rolę spełnia wtedy prowadzone w sposób prawidłowy duszpasterstwo. Szczególnie istotnym jego elementem jest świadectwo, dawane przede wszystkim przez kapłanów-duszpasterzy i dopełniane przez świadectwo świeckich.

2. Parafia stanowi wspólnotę wiernych, której funkcją jest zespalanie świata z Chrystusem w budowaniu zbawczej rzeczywistości Kościoła (kan. 515, KPK). Ze względu na swój wspólnotowy charakter, parafia spełnia niezastąpioną rolę w ewangelizacji, a tym samym w posłudze duszpasterskiej (por. DA 10). Z tego względu nazywana jest wspólnotą uświęcenia i ewangelizacji. Wspólnota parafialna uświęca się przez sakramenty, natomiast dzieło ewangelizacji prowadzone jest najskuteczniej w różnorakich zespołach parafialnych. Plan Bożego zbawienia dokonuje się w Kościele, w tajemnicy działającego w nim Chrystusa. Dlatego sakramenty są znakami Chrystusa i Kościoła. W sprawowaniu sakramentów Bóg odbiera chwałę, człowiek uświęca się, a mistyczne Ciało Chrystusa doznaje wzrostu (por. KL 59).

3. Przedmiotem szczególnej troski duszpasterskiej w Kościele winno być małżeństwo i rodzina jako wspólnota życia i miłości (por. KDK 48; FC 13; EV 42), a zatem pierwsza wspólnota, która przekazuje człowiekowi Ewangelię oraz prowadzi go do ludzkiej i chrześcijańskiej dojrzałości.

4. Duszpasterstwo, zwłaszcza w parafii miejskiej, świadome swych zadań i zagrożeń nie może ograniczyć się tylko do tradycyjnych form, toteż powstawanie licznych grup duszpasterskich jest dziś niewątpliwie skutecznym środkiem w dokonywaniu przemiany religijnej i moralnej ludzkich środowisk (por. CL 29). Staje się więc nową szansą dla duszpasterstwa parafialnego. Na szczególne podkreślenie zasługuje duszpasterstwo specjalistyczne (zwłaszcza w odniesieniu do niepełnosprawnych oraz do osób uzależnionych) oraz duszpasterstwo grup zawodowych. To ostatnie, gdy dotyczy zwłaszcza świata ludzi pracy i rolników, staje dziś wobec nowych wyzwań spowodowanych procesami transformacji (bezrobocie, zatrucie środowiska naturalnego, zubożenie rodziny, różnorakie patologie społeczne itp.). Tym pilniejsza staje się obecnie potrzeba rozwijania w parafii działalności charytatywnej (por. DA 8). Miłosierdzie okazywane ubogim, cierpiącym i słabym jest aktem solidarności z samym Jezusem Chrystusem. Bóg objawia swoje miłosierdzie również wtedy, gdy pobudza człowieka do spełniania dzieł miłosierdzia (por. DM, nr 8).

5. Wśród różnych form duszpasterzowania w parafii na szczególne podkreślenie zasługuje troska o życie religijne i moralne dzieci i młodzieży. Związana jest z nią działalność Kościoła w ramach duszpasterstwa powołaniowego, które powinno być zawsze naturalnym i podstawowym wymiarem życia i misji Kościoła (por. PDV 34).


1. Posługa duszpasterska w ogólności

Art. 276. W Archidiecezji pełniona jest posługa duszpasterska, poprzez którą urzeczywistnia się Kościół powszechny. Kapłani uczestniczą w niej pod przewodnictwem Arcybiskupa.

Art. 277. Arcybiskup mianuje duszpasterzy parafialnych oraz kapłanów odpowiedzialnych za wyznaczoną dziedzinę duszpasterstwa - w skali Archidiecezji i dekanatu - w zależności od potrzeb.

Art. 278. W parafii, która jest podstawowym miejscem posługi duszpasterskiej, proboszcz odpowiada za organizację duszpasterstwa.

Art. 279. Koordynacją działań duszpasterskich w Archidiecezji zajmuje się Wydział Duszpasterstwa Kurii.

Art. 280. Zaleca się, aby w każdej parafii była ustanowiona rada parafialna, która wspólnie z proboszczem zatroszczy się o rozwój pracy duszpasterskiej oraz o utrzymanie majątku parafii i zarządzanie nim.

Art. 281. Proboszcz jest zobowiązany do organizowania co roku duszpasterskich odwiedzin wiernych.

Art. 282. W posłudze duszpasterskiej pełnionej w parafii i przez nią powinny być realizowane wytyczne Konferencji Episkopatu Polski i Arcybiskupa.

Art. 283. Proboszcz czuwa nad katolicką tożsamością i czynnym włączeniem się w życie parafii zorganizowanych grup i ruchów religijnych zgodnie z ich charyzmatem i zapewnia im możliwość korzystania z odpowiedniego pomieszczenia.

Art. 284. Duszpasterze i katecheci niech roztropnie przestrzegają wiernych przed działalnością sekt i publikacjami, które atakują prawdy wiary i moralności. O działalności sekty w parafii należy informować Kurię.

Art. 285. Na akcje duszpasterskie w czasie wakacji (jak pielgrzymki, oazy itp.) przysługuje kapłanowi po uzgodnieniu ze współpracownikami dodatkowy czas wolny.


2. Duszpasterstwo małżeństw i rodzin

Art. 286. Duszpasterstwo małżeństw i rodzin jest zorganizowaną działalnością zbawczą, której zadaniem jest "ochraniać i wspierać wrodzoną godność stanu małżeńskiego i jego niezwykłą wartość sakralną" (KDK 47), aby rodzina mogła osiągnąć pełnię swego życia i posłannictwa.

Art. 287. Proboszczowie powinni traktować duszpasterstwo małżeństw i rodzin jako podstawowe zadanie swojej posługi.

Art. 288. W dziele ewangelizacji i katechezie rodzin duszpasterzy powinni wspierać odpowiednio przygotowani małżonkowie, pedagodzy i inni specjaliści.

Art. 289. Wskazane jest organizowanie w każdej parafii co roku Święta Rodziny, które daje okazję do religijnego i wspólnotowego przeżywania małżeńskich rocznic i jubileuszy. Są one ważnym czynnikiem więzi pomiędzy pokoleniami oraz sposobem wychowania młodych do szacunku i wdzięczności dla starszych.

Art. 290. Do bardziej skutecznej pracy duszpasterskiej małżeństw i rodzin niezbędna jest współpraca organizacji, stowarzyszeń i ruchów działających na rzecz katolickiej rodziny.

Art. 291. W przypadku małżeństw niesakramentalnych duszpasterze powinni przygotować je do zawarcia sakramentu małżeństwa, o ile nie ma przeszkód kanonicznych. Gdy istnieją przeszkody nieusuwalne, duszpasterze winni pouczyć, w jakim zakresie małżeństwa te mogą uczestniczyć w życiu Kościoła.

Art. 292. W uzasadnionych przypadkach duszpasterze powinni zachęcać zainteresowanych wiernych do uregulowania stanu prawnego ich małżeństwa w sądzie kościelnym.

Art. 293. Małżonkowie niech pamiętają, że ich powołanie do wzajemnej miłości jest równocześnie powołaniem do przekazywania życia. Zawsze zobowiązani są do odpowiedzialnego rodzicielstwa, z poszanowaniem biologicznych praw wpisanych w naturę przez Stwórcę.

Art. 294. Duszpasterze wspólnie z wiernymi świeckimi winni budować postawę szacunku dla każdego poczętego dziecka. Winni też inicjować i wspierać działania broniące życie ludzkie od poczęcia do naturalnej śmierci.

Art. 295. Mając na uwadze niezbywalne prawo do życia każdego poczętego dziecka, duszpasterze winni uświadamiać wiernych świeckich, iż wszyscy konieczni współsprawcy przerwania ciąży, po zaistnieniu skutku, podlegają karze ekskomuniki wiążącej mocą samego prawa (kan. 1329 § 2 i 1398 KPK).

Art. 296. Zarówno duszpasterze, jak i wierni świeccy powinni z szacunkiem odnosić się do małżonków, którzy przez adopcję lub jako rodzina zastępcza podejmują trud wychowania dzieci pozbawionych opieki rodzicielskiej.

Art. 297. Duszpasterze i wierni świeccy winni podejmować różnorakie działania na rzecz duchowej i materialnej pomocy rodzinom znajdującym się w trudnych warunkach, zwłaszcza rodzinom wielodzietnym i niepełnym.


3. Duszpasterstwo grup zawodowych

Art. 298. Celem duszpasterstwa w grupach zawodowych jest pogłębianie wiary uczestników, formowanie etosu pracy i postawy miłości do Kościoła i Ojczyzny, jak również tworzenie warunków do porozumienia pracodawców i pracobiorców.

Art. 299. Niech duszpasterze przypominają wiernym, że ich obowiązkiem jest uczciwe wykonywanie pracy, zgodnie z dobrze uformowanym chrześcijańskim sumieniem. Niech też apelują do pracodawców, aby nie stosowali przymusu pracy w niedziele i dni świąteczne przeznaczone na odpoczynek i służbę Bożą.

Art. 300. Szczególną troską w działaniach duszpasterskich należy otoczyć kobiety pracujące, młodzież rozpoczynającą pracę i bezrobotnych.

Art. 301. W trosce o ludzi pracy duszpasterze powinni podejmować współpracę z miejscowymi organizacjami katolickimi i samorządowymi.


4. Duszpasterstwo powołaniowe

Art. 302. Cały Kościół jest odpowiedzialny za powołania do kapłaństwa, życia konsekrowanego i pracy misyjnej, dlatego rodziny katolickie, wspólnoty parafialne, a w szczególności rodzice, duszpasterze, nauczyciele i wychowawcy powinni w swoim środowisku tworzyć właściwy klimat do budzenia się i rozwoju Bożego daru powołania.

Art. 303. Działania podejmowane w trosce o wszelkie rodzące się w Kościele powołania, rozeznawanie ich i towarzyszenie im powinny być włączone w duszpasterstwo zwyczajne.

Art. 304. Wszyscy wierni, choć w różnym stopniu, mają obowiązek budzenia powołań w Kościele. Obowiązek ten wypełniają przez modlitwę, życie sakramentalne, wychowanie do wiary oraz świadectwo własnego życia.

Art. 305. Kapłani jako pierwsi powinni pomagać wiernym w odkrywaniu własnego powołania, starając się przede wszystkim uświadomić ich, że każdy człowiek jest osobiście odpowiedzialny za właściwe rozeznawanie planów Bożych względem siebie. Niech też osobom okazującym oznaki powołania do kapłaństwa, życia konsekrowanego lub pracy misyjnej pomagają przyjąć ten dar w sposób wolny i wielkoduszny.

Art. 306. We wszystkich wspólnotach kościelnych należy systematycznie i wytrwale modlić się o powołania do kapłaństwa, życia konsekrowanego i pracy misyjnej.

Art. 307. W Archidiecezji szczególnym czasem modlitw o powołania są: listopadowe dni powołaniowe, tydzień modlitw rozpoczynający się w niedzielę Dobrego Pasterza, pierwsze czwartki miesiąca oraz Wielki Czwartek.

Art. 308. Duszpasterze powinni dbać o to, aby w każdy pierwszy czwartek miesiąca była celebrowana msza święta w intencji powołań.

Art. 309. W każdej parafii winien być obchodzony Tydzień Modlitw o Powołania, który może być wykorzystany m.in. do zapoznania wiernych z różnymi formami powołań w Kościele.


5. Działalność charytatywna

Art. 310. Pełnienie chrześcijańskich dzieł miłosierdzia jest obowiązkiem każdego wiernego. Troski o ludzi potrzebujących, która jest wyrazem miłości do Boga, nie można w żaden sposób ograniczać; powinna ona obejmować wszystkich bez względu na wyznanie, religię, światopogląd, narodowość, rasę czy przekonania polityczne.

Art. 311. Działalność charytatywną Kościoła łódzkiego koordynuje Caritas Archidiecezji Łódzkiej.

Art. 312. Duszpasterze parafii, na której terenie znajduje się szpital, więzienie, dom pomocy społecznej, schronisko dla bezdomnych itp. powinni utrzymywać stały kontakt duszpasterski z tymi placówkami.

Art. 313. Wyznaczony przez Arcybiskupa kapłan powinien podpisać umowę z zarządem właściwej instytucji, spośród wymienionych w art. 312, o warunkach pełnienia funkcji kapelana.

Art. 314. Do skutecznego organizowania działań na polu charytatywnym proboszcz powinien powołać Parafialny Zespół Charytatywny. Pomocą w tym zakresie może być ewidencja tych, którzy znajdują się w szczególnie trudnej sytuacji, np. rodziny wielodzietne, starsi, niepełnosprawni, samotnie wychowujący dzieci, uzależnieni od nałogów.


6. Duszpasterstwo chorych

Art. 315. Troska o chorych jest integralną częścią posłannictwa Kościoła. Niesienie pomocy tym, którzy cierpią na ciele i duszy jest obowiązkiem i zadaniem każdego wiernego.

Art. 316. Kapłani, zgodnie ze swoim powołaniem, mają obowiązek umacniać posługą duszpasterską chorych, zwłaszcza bliskich śmierci (por. kan. 529 § 1 KPK).

Art. 317. Kapłani zaangażowani w ramach duszpasterstwa chorych, powinni ich odwiedzać, udzielać sakramentu pokuty, namaszczenia, Komunii świętej oraz organizować Dni Chorych. Zaleca się nadto odprawianie mszy świętej w mieszkaniu chorego, zwłaszcza gdy uczestniczą w niej domownicy.

Art. 318. Duszpasterze niech wychowują wiernych do samarytańskiej postawy wobec chorych. Należy również powoływać grupy wolontariatu hospicyjnego oraz tym podobne.


7. Duszpasterstwo dzieci i młodzieży

Art. 319. Duszpasterze winni otaczać szczególną opieką dzieci i młodzież, które są nadzieją Kościoła i narodu, aby zapewnić im pomoc w kształtowaniu postaw religijnych i moralnych.

Art. 320. Troska o chrześcijańskie wychowanie dzieci powinna uzewnętrzniać się w różnorakich formach, jak np. oaza Dzieci Bożych, schola dziecięca, eucharystyczny ruch młodych.

Art. 321. Spośród katechizowanych w szkole oraz w grupach zorganizowanych, np. w Katolickim Stowarzyszeniu Młodzieży, Ruchu Światło-Życie, Liturgicznej Służbie Ołtarza, duszpasterze powinni tworzyć i rozwijać różne formy wychowania młodzieży.

Art. 322. Pomieszczenia, które kiedyś służyły jako sale katechetyczne należy przystosować i udostępnić na potrzeby duszpasterstwa dzieci i młodzieży (np. oratoria, świetlice, duszpasterstwo akademickie, duszpasterstwo młodzieży pracującej).

Art. 323. Kapłani winni dołożyć wszelkich starań, aby duszpasterstwo akademickie było szkołą formacji inteligencji katolickiej, zdolnej do podjęcia ważnych zadań w życiu Kościoła i narodu, takich jak: nauka, kultura, polityka i gospodarka. Przynajmniej w większych parafiach łódzkich i dekanatach miejskich pozałódzkich powinny działać ośrodki duszpasterstwa akademickiego.


8. Inne formy posługi duszpasterskiej

Art. 324. Jedną z dziedzin pracy duszpasterskiej są pielgrzymki. Są one przejawem pogłębionego życia religijnego parafii. Niech zatem kapłani wespół ze świeckimi organizują różne formy pielgrzymowania, zapewniając ich duszpasterskie owoce.

Art. 325. Należy rozwijać duszpasterstwo osób głuchych, niewidomych i niepełnosprawnych. Wyznaczonym do tego zadania kapłanom niech pomagają również inni duszpasterze.

Art. 326. Szczególnej troski ze strony duszpasterzy wymagają osoby uzależnione od nikotyny, alkoholu i narkotyków, a także chorzy na AIDS. Należy zatem podejmować w parafiach te formy posługi duszpasterskiej, które mogłyby skutecznie pomagać potrzebującym. Ze względu na rozmiary alkoholizmu w społeczeństwie duszpasterze i katecheci powinni kłaść nacisk na wychowanie wiernych do trzeźwości.

Art. 327. Duszpasterze powinni popierać działania promujące zdrowie, sport i turystykę, zwracając uwagę wiernych na potrzebę starań o ochronę środowiska naturalnego.